104 Cung thiên văn là gì?
Từ khóa tìm kiếm: Hãy Trả Lời Em Tại Sao? – Tập 4 – Arkady Leokum
Các hành tinh trong thái dương hệ – như ta đã biết – chuyển động theo những quỹ đạo quanh mặt trời. Cung thiên văn chính là mô hình biểu tượng của các chuyển động của các hành tinh trong quỹ đạo của chúng.
Nhìn lên trời ta khó phân biệt được hành tinh với các ngôi sao (định tinh) vì nom chúng cũng “sáng sáng” như nhau cả. Tuy nhiên, từng đêm từng đêm vị trí của các hành tinh thay đổi, chuyển dịch so với vị trí của ngôi sao (đứng im). Từ nhiều thế kỷ trước, người ta đã chế ra những mô hình để minh họa những chuyển động này. Mô hình đầu tiên có một số trái cầu nho nhỏ tượng trưng cho hành tinh và một trái cầu lớn hơn tượng trưng cho mặt trời. Một bộ phận khác của mô hình, phức tạp hơn nhằm điều khiển chuyển động của mỗi trái cầu tượng trưng cho mỗi hành tinh sao cho nó di chuyển đúng với sự di chuyển của hành tinh trong thái dương hệ.
Khoảng năm 1920, một mô hình cung thiên văn kiểu mới – tên là Zeiss – được chế tạo ở nước đức. Ngày nay, tại hầu hết các thành phố lớn đều có mô hình cung thiên văn kiểu này. Khách tham quan cung thiên văn kiểu hiện đại này sẽ được mời ngồi trong một đại sảnh hình tròn (chứa được mấy trăm người) và nhìn lên phía đỉnh đầu sẽ thấy một bầu trời nhân tạo đẹp và chính xác đến kỳ lạ. Ở giữa phòng đặt một mô hình cung thiên văn với máy móc rất phức tạp gồm đến hơn một trăm đèn chiếu kiểu đặc biệt. Những đèn chiếu này cũng giống đèn chiếu dùng trong các rạp chiếu bóng, chỉ khác ở chỗ các hình do các đèn rọi lên vòm đại sảnh (trên đỉnh đầu khán giả) không chuyển động như hình ảnh trên màn ảnh. Hình ảnh đó là hình ảnh những ngôi sao và những hình ảnh đó được sắp đặt sao cho vừa với tỷ lệ và vừa với vòm đại sảnh để tạo nên một bức tranh thống nhất mô phỏng gần giống y như bầu trời đêm. Những đèn chiếu khác giống như những đèn pha nhỏ chiếu tập trung vào những điểm trên vòm để tượng trưng cho mặt trời, mặt trăng và các hành tinh.
Một bộ phận máy (chạy bằng điện) rất phức tạp làm cho các đèn chiếu này chuyển động để sao cho ta thấy nó chuyển động y như các mặt trời, mặt trăng và các hành tinh vậy. đứng ở bất cứ chỗ nào trong phòng ta cũng thấy như đứng trên (một địa điểm) nào đó trên trái đất mà nhìn thấy bầu trời đêm ở bất cứ thời điểm nào đó lúc hiện tại, lúc trước đó và lát nữa.