Phải chăng khí hậu sa mạc luôn luôn nóng?

Từ khóa tìm kiếm: Hãy Trả Lời Em Tại Sao? – Tập 2 – Arkady Leokum

Có lẽ ta thường cho rằng lúc nào ở sa mạc cũng nóng, cho nên, đối với ta, sa mạc tượng trưng cho một nơi rất nóng. Thật vậy, hầu hết các sa mạc nổi tiếng trên thế giới lại là nơi nhiệt kế muốn nổ tung ra vì mặt trời như đổ lửa xuống một cách tàn nhẫn. Tuy vậy, nói rằng ở sa mạc lúc nào cũng nóng hừng hực thì không đúng. Nhưng, ta nên thỏa thuận với nhau về định nghĩa thế nào là sa mạc và tại sao nó như vậy. Sa mạc là nơi mà chỉ có những sinh vật hết sức đặc biệt mới sống nổi vì không khí ở đó rất khô hạn.

Ở sa mạc “nóng”, không phải không chỉ đơn giản là quá ít mưa. Nếu hiểu như vậy thì định nghĩa đó quá đúng. Nhưng giả như ở một nơi có nước nhưng lại chỉ là nước đá và cỏ cây không mọc được thì định nghĩa sa mạc là nơi rất nóng có còn đúng không. Như vậy thì có sa mạc “lạnh”. Như ta đã biết, một phần lớn miền Bắc cực đích thị là một sa mạc. Ở đó, mức nước mưa hàng năm không quá 30cm và hầu hết nước ở đó đều đóng băng. Vậy mà nó đúng là một “hoang mạc”. Ở đại hoang mạc Gobi chẳng hạn, vào mùa đông, trời lạnh như cắt.

Hầu hết những vùng hoang mạc – hay sa mạc – khô và nóng đều nằm ở vòng đai trái đất, ngay phía và nam xích đạo. Tình trạng nóng thì dễ hiểu vì nó nằm ngay trên đường xích đạo. Tình trạng khô là do áp suất khí quyển ở đây cao khiến cho mưa không rơi xuống được, vì khi mưa chưa rơi xuống đất thì gặp không khí nóng nên đã lại bốc hơi. Những hoang mạc ở xa xích đạo hơn thì lại do hậu quả của hiện tượng “mưa bóng”, có nghĩa là núi cao đã ngăn hơi nước ở ngoài biển thổi vào, cho nên sườn núi phía bên biển thì mưa như thác đổ trong khi ở sườn núi và miền đất phía trong thì lại khô hạn.

Tất nhiên chẳng có dòng sông lớn nào bắt nguồn từ sa mạc. Nhưng cũng vẫn có những con sông lớn bắt nguồn từ những miền ẩm ướt và chảy qua vùng sa mạc – chẳng hạn như sông Nile chảy qua sa mạc Sahara, sông Colorado chảy qua hoang mạc Colorado.