Vì sao vòng năm của cây có thể phản ánh lịch sử ô nhiễm môi trường?

Trên mặt cắt ngang của thân cây có thể nhìn thấy nhiều vòng tròn đồng tâm có màu sắc đậm nhạt khác nhau, đó chính là vòng năm của cây. Nó không những có thể nói với ta tuổi của cây mà còn có thể cho ta biết những thông tin phong phú của môi trường. Ngày nay, các nhà khoa học đã phát hiện thấy các vòng năm của cây có giá trị nghiên cứu về khoa học thiên văn, khí tượng và môi trường giống như động đất, núi lửa, v.v… Tình trạng môi trường bị ô nhiễm đều được ghi lại trên vòng năm của cây.

Công tác bảo vệ môi trường bắt đầu từ những năm 60 của thế kỉ XX mới phát triển rộng rãi. Sự ô nhiễm môi trường của thời kì trước đó rất ít người biết đến, càng ít ai có được khái niệm bảo vệ môi trường. Vì thế các tư liệu về giám sát môi trường để lại có giá trị tra khảo và nghiên cứu không được bao nhiêu. Ví dụ tình hình ô nhiễm không khí trên thế giới mấy chục năm hoặc hàng trăm năm trước, trừ mấy sự kiện sương mù lớn có để lại một ít tài liệu, còn các sự kiện khác hầu như không có gì để tra cứu. Nhưng khi chúng ta dựa vào những cây sống hàng trăm năm thì chúng có thể “mách bảo” với chúng ta chúng đã trải qua những sự kiện gì. Vòng năm của cây chính là một cuốn “biên niên sử khí hậu”, không những nó phản ánh rõ ràng và đầy đủ sự thay đổi của các yếu tố khí tượng như: ánh nắng Mặt Trời, nhiệt độ và lượng mưa, v.v… mà còn có thể bảo tồn lại sự ô nhiễm không khí cây đó đã trải qua. Ví dụ vì khai thác hầm mỏ, luyện kim hoặc gia công cơ khí nên không ít bụi kim loại nặng đã lẫn vào không trung, trong đó có một bộ phận lắng lại trong tự nhiên hoặc bị mưa cuốn rơi lên mặt đất. Cây cối trong quá trình sinh trưởng đã hấp thụ một vi lượng kim loại này. Điều đó được ghi lại rõ ràng trong vòng năm của cây. Chúng ta chỉ cần chọn các cây ở những địa điểm thích hợp thì các kim loại nặng còn lưu giữ trong vòng năm của cây có thể thông qua phân tích quang phổ để xác định, từ đó mà nhận được đường cong thể hiện quá trình biến đổi hàm lượng của các kim loại. Ở một khu công nghiệp vùng Tây Bắc Trung Quốc ô nhiễm cađimi rất nghiêm trọng. Các nhà khoa học thông qua xác định hàm lượng cađimi trong vòng năm của cây liễu đã phát hiện thấy hàm lượng cađimi tăng lên theo hàng năm. Do đó họ đã dùng biện pháp xử lí tổng hợp ô nhiễm cađimi, về sau hàm lượng của kim loại này trong vòng năm của cây đã giảm xuống tương ứng.

Các chyên gia Nhật đã tốn mấy chục năm, nghiên cứu quan hệ giữa vòng năm của cây với ô nhiễm môi trường. Họ phát hiện thấy trong điều kiện bình thường nếu các điều kiện khách quan như khí tượng giống nhau thì vòng năm của cây hàng năm tăng rộng lên cho đến hết thời kì cây hết tuổi trưởng thành, sau đó độ rộng vòng năm lại hẹp dần trở lại. Nếu điều kiện môi trường phát sinh biến đổi như gặp núi lửa hoạt động, hoặc môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng thì sự sinh trưởng của cây trực tiếp bị ảnh hưởng, độ rộng của vòng năm sẽ hẹp lại.

Những đặc điểm “ngôn ngữ” này trên vòng năm của cây có thể giúp ta tìm hiểu các khu vực xung quanh, thậm chí lịch sử môi trường của thế giới.

Từ khoá: Vòng năm của cây; Lịch sử môi trường.